Na een eerste copy-paste-poging van deze scriptie, hier een vervolg. De ellende van de oorlog is iets dat we niet moeten vergeten. Het is echter ook in het kader van bierinteresse een minder ellendig verhaal te noemen. Naast leed, was er ook zakelijk gewin, dat resulteerde in een rijke Belgisch bierlandschap. Dus de bloederige slagvelden waar klaprozen bloeien, hebben dan wel vele mensenlevens gekost, en ook brouwerijen niet te vergeten. maar ook bieren...
Maar goed, genoeg zelf verzonnen aan tekst, terug naar een geleerde, die weet waar het over gaat: Elien Raes van klas 3 FET van Campus Torhout van KU Leuven: Bier, hop en de Eerste Wereldoorlog Het verhaal van een populaire drank en haar bijzondere grondstof in de Groote Oorlog
%20Bier,%20hop%20en%20de%20Eerste%20Wereldoorlog%20-%20Exemplaar%20eindwerk.pdf).
Maar goed, genoeg zelf verzonnen aan tekst, terug naar een geleerde, die weet waar het over gaat: Elien Raes van klas 3 FET van Campus Torhout van KU Leuven: Bier, hop en de Eerste Wereldoorlog Het verhaal van een populaire drank en haar bijzondere grondstof in de Groote Oorlog
Achterhalen welke verschillende soorten hop die tijdens de Eerste Wereldoorlog
geteeld werden, is heel moeilijk. ...De soldaten staken een handje toe tijdens de hoppluk, weliswaar tegen een betaling in bier. Er waren zelfs soldaten bij die erg vertrouwd waren met de hoppluk, aangezien ze zelf uit streken kwamen hop geteeld werd.
De reden waarom net België als hét bierland bij uitstek gekend is, ligt aan de basis van oneindig veel factoren. ...Een eerste factor is het feit dat België doorheen de geschiedenis sowieso al een rijke
brouwerstraditie heeft, net zoals de rest van West-Europa. Toen vele kleinschalige brouwerijen overgingen naar industriële brouwerijen, zijn vooral veel Belgische brouwers halsstarrig blijven vasthouden aan het ambachtelijke brouwproces. De unieke smaak van het bier en de passie om bier te brouwen hadden bij de Belgen duidelijk voorrang op het maken van winst. Zo is België het enige land ter wereld waar men nog brouwt volgens de vier gistingsmethodes. De ambachtelijke vaardigheden worden hoog in het vaandel gedragen, wat ervoor zorgt dat er sowieso meer aandacht is voor de unieke smaak in vergelijking met grootschalige industriële bierbrouwerijen.
Belgische brouwerijen, in tegenstelling tot Duitse, hebben nooit rekening moeten houden met het Duitse Reinheitsgebot uit 1516. Dit ‘zuiverheidsgebod’ bepaalde dat bier alleen gemout graan, water en hop mocht bevatten. Dit bier bevatte dus geen gist –omdat dit nog niet ontdekt was-, kruiden en vruchten. Dit zorgde ervoor dat het bier gebrouwen volgens deze verordening altijd hetzelfde bleef in vergelijking met het Belgische bier, dat steeds aan de creativiteit van de brouwers onderhevig was.
...
Al van voor het begin van de Groote Oorlog voerde de overheid een offensief tegen de consumptie van sterke drank. Dit offensief werd pas officieel in 1919 met de Wet Vandervelde , die bepaalde dat er in cafés en andere plaatsen geen sterke drank meer mocht geschonken en gedronken worden, zelfs niet als het gratis was. Dit zorgde ervoor dat er sowieso meer bier gedronken werd, al vóór het begin de oorlog. Wat vreemd is, is dat we aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog de evolutie zien naar de Duitse pils in België. De Duitse pils viel blijkbaar erg in de smaak bij de Belgen, maar aan deze evolutie kwam een einde eenmaal de oorlog uitbrak. Ook na de oorlog moesten de Belgen niets meer van de Duitse pils weten (www.scriptiebank.be/sites/default/files/webform/scriptie/Elien%20Raes%20-%20Bier,%20hop%20en%20de%20Eerste%20Wereldoorlog%20-%20Exemplaar%20eindwerk.pdf).
Dus de eerste wereldoorlog heeft wellicht de afkeur van pils in België, of zogezegd voorkeur voor bieren als Duvel en Speciale Belge, veroorzaakt?
In heel België, zowel bezet als onbezet, ging de productie van bier sterk omhoog tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het is algemeen geweten dat de brouwers in onbezet België het gemakkelijker hadden om te brouwen dan de brouwers in bezet België. De brouwers in bezet België brouwden vooral bieren in opdracht en onder streng toezicht van de bezetter. Moesten deze brouwers de Duitse pils brouwen? Het antwoord hierop is negatief omdat een brouwer bij het maken van lagegistingsbier constant koeling nodig heeft, en dus ook een dure koeinstallatie. Deze investeringen werden pas een heel eind
na de oorlog gemaakt. Waarschijnlijk zal het zo geweest zijn dat deze brouwers hun recept toen wat hebben moeten aanpassen aan de smaak van de Duitse soldaten. Een eerste conclusie die we hieruit kunnen trekken, is dat afhankelijk van of het nu om bezet of onbezet België gaat, er ander bier zal geproduceerd zijn. Duitse soldaten hadden een andere voorkeur in vergelijking met Britse of Franse soldaten.
...
In het boek ‘Bier aan het IJzerfront’ van Frank Becuwe wordt bevestigd dat veel Britse militairen het plaatselijk bier niet op prijs stelden. Zo kozen bepaalde plaatselijke herbergiers ervoor om zich te bevoorraden met Engels bier. De drank werd opgehaald in Duinkerke, die per schip uit Groot-Brittannië werd aangevoerd. Om aan de invoertaks (toen 0,05 Belgische frank per liter) te ontsnappen, deden de herbergiers beroep op de Britse soldaten om het bier binnen te smokkelen in België. Via het dagboek van Achiel Van Walleghem weten we dat de verkoop van Engels bier op 25 april 1916 verboden werd in alle herbergen van Dikkebus, tot groot ongenoegen van de Britse soldaten. Het is niet duidelijk of dit enkel een plaatselijke maatregel was, en als deze maatregel ook
van toepassing was in Poperinge.
...
Becuwe vermeldt verder dat toen drie soorten bier voorhanden waren: gewoon bier, speciaal bier en Frans bier. Al deze bieren waren minder sterk dan het Engelse bier. Waarschijnlijk kwam de reden tot het verbod door de baldadigheden van de aangeschoten tot dronken Canadese soldaten. Dit wordt bevestigd in de dagboeken van Van Walleghem. Hij schrijft dat de Canadese soldaten het ergst waren. Ze waren veel dronken, luidruchtig en onbeleefd. Toch kon er blijkbaar nog Engels bier besteld worden in de Britse kantines, die trouwens zeer talrijk waren. Becuwe vermeldt terecht dat dit nogal hypocriet is tegenover de plaatselijke herbergen, die wel moesten zien te overleven in die barre tijden (www.scriptiebank.be/sites/default/files/webform/scriptie/Elien%20Raes%20-%20Bier,%20hop%20en%20de%20Eerste%20Wereldoorlog%20-%20Exemplaar%20eindwerk.pdf).
Ja dat Canadezen niet tegen bier kunnen kan ik wel voorstellen. De Canadese biercultuur was gericht op heisen en heisen, in plaats van genieten. Maar laten we eerlijk zijn, die tijd was er niet naar. Ze hadden gewoon geen tijd om rustig te genieten. Al die ellende en dergelijke, geven -vind ik- wel een rechtvaardiging voor de overlast...
Ondertussen weten we dat het bier tijdens de Eerste Wereldoorlog kwalitatief gezien behoorlijk slecht was, maar wisten de soldaten dit tijdens de oorlog ook? Verschillende auteurs uit verschillende dagboeken zijn het er unaniem over eens: het bier werd niet gesmaakt.
...
In het boek ‘Bier aan het IJzerfront’ van Frank Becuwe 190 wordt bovenstaande conclusie nogmaals bevestigd. Daar schrijft Becuwe dat één van de redenen voor de slechte kwaliteit van het bier, ook de ingesteldheid van de brouwers en café -uitbaters was. Volgens zijn onderzoek was het bier al snel ‘goed genoeg’ voor de soldaten, die het ’s anderendaags misschien toch niet meer herinnerden.
...
Het bier dat toen geproduceerd werd, lijkt in de verste verte niet op de bieren die we op vandaag kennen (www.scriptiebank.be/sites/default/files/webform/scriptie/Elien%20Raes%20-%20Bier,%20hop%20en%20de%20Eerste%20Wereldoorlog%20-%20Exemplaar%20eindwerk.pdf).
Na de scriptie volgt nog een document, een tablet en een tentoonstelling?
De stad Poperinge is natuurlijk gekend om de vele vormen van ontspanning tijdens de oorlog. Voor de soldaten die net van het front kwamen, was de stad een hemel op aarde en werd dan ook gedurende die vier jaar sterk bevolkt door Britse soldaten. Het ontstaan van de vele en verscheidene ontspanningsmogelijkheden is een logisch gevolg van dit feit.
Daarna wordt de overgang gemaakt naar de volgende thema’s. De Britse soldaten vertoefden graag in de vele herbergen, en zo komt het aspect bier in beeld. Op vandaag kennen we een grote verscheidenheid aan bier (eventueel kan hier de verwijzing gemaakt worden naar de indrukwekkende biermuur), maar hoe zat dat tijdens de Eerste Wereldoorlog? Hoe smaakte het bier? Werd het bovendien wel gesmaakt? Was het even eenvoudig om toen bier te maken of niet? Vooraleer wordt overgegaan naar het effectieve eindproduct, bier, komen de grondstof hop en de verwerking ervan aan bod.
...
Voor het publiek moet duidelijk worden dat het hopareaal en de opbrengst sterker achteruitging tijdens de Eerste Wereldoorlog in vergelijking met de voorbije jaren (Poperinge kende vooral een hoogtepunt rond 1880), maar dat er geen sprake was van een hoptekort. De schaarste bevond zich vooral bij de andere grondstoffen die brouwers nodig hebben om bier te maken.
...
Eerst en vooral wordt de drank gesitueerd in de geschiedenis van de Belgische cultuur. Bier heeft een diepgeworteld verleden in ons land, en volgens de laatste reclame van de Belgian Brewers mag dit vaker in de verf gezet worden. Heel nuttig om aan te halen is het feit dat bier vroeger vooral diende als dorstlesser.
...
In Poperinge alleen al waren er meer dan 270 herbergen waar bier en andere dranken te verkrijgen waren. Hoe smaakte dit bier? Waren er verschillende soorten bier of hadden de soldaten niet veel keuze? Kon je dronken worden van dat bier of niet?
..
Tijdens de Eerste Wereldoorlog is het aantal hectare hop en de hoeveelheid geteelde hop in Poperinge, maar ook in heel België, sterk achteruitgegaan. De teelt leed sterk onder de oorlogssituatie, ondanks het feit dat de stad de hele tijd onbezet is gebleven.
...
De overheid dacht dat de brouwers een tekort hadden aan de grondstof hop, en probeerde zo alle hop in Belgi ë te houden omdat we het zelf nodig hadden....Fragment brief hopbonden Poperinge [toont aan dat] er geen tekort aan hop tijdens de Eerste Wereldoorlog. De hopboeren zaten in 1918 nog met een overschot van het vorige jaar en bij het brouwen werd er minder hop gebruikt dan vroeger.
...
Wanneer de Duitsers in november 1914 niet verder dan net voor Ieper raken, graven beide partijen zich in. Hiermee gaat de stellingenoorlog van start. Deze 750 kilometer lange Westelijke frontlinie bleef gedurende de hele oorlog quasi onveranderd. In België, en meer bepaald in de provincie West-Vlaanderen zorgde deze frontlinie voor een opdeling in bezet en onbezet België. Het leven van de burgers in het bezette gebied zag er helemaal anders uit dan het leven van de burgers in het onbezette gebied. Zo was het ook voor de brouwers en hun brouwerijen.
...
Al sinds het begin van de oorlog werden geldstukken van nikkel ingetrokken om er staallegeringen voor geweerlopen van te maken. De Duitsers hadden vooral interesse in koper, dat voor granaathulzen werd gebruikt. Het duurde dan ook niet lang vooraleer de Duitsers hun oog lieten vallen op de koperen brouwinstallaties.
...
De Duitsers wisten ook wel dat de ontmanteling van zoveel brouwerijen ervoor zou zorgen dat ze niet genoeg bier tot hun beschikking zouden hebben. Dit werd opgelost door de oprichting van 'centrale brouwerijen', iets wat ook kan afgeleid worden uit het dagboekfragment. Deze brouwerijen moesten hun ketels niet uitbreken, maar stonden wel volledig onder Duits gezag en moesten bier brouwen voor de Duitse soldaten. Deze centrale brouwerijen moesten vaak tot vier keer meer brouwen, aangezien zij ook de brouwcapaciteit van de ontmantelde brouwerijen opvangen.
...
Tijdens de oorlog werd de stad Poperinge overspoeld door vluchtelingen en soldaten, terwijl het aantal brouwerijen hetzelfde bleef. Als we vertrekken vanuit het feit dat er meer mensen in de onbezette stad woonden, dan betekent dit ook dat er meer bier moest geproduceerd worden! Hoe kregen de brouwers dit voor elkaar? Hoe smaakte het bier tijdens de Eerste Wereldoorlog?
...
In het militair besluit van 26 mei 1916 en 10 mei 1917 wordt vermeld dat het verboden is om meer dan eenmaal per dag te brouwen. Deze maatregel insinueert dat de oorlogsbrouwers waarschijnlijk meer dan één keer per dag brouwden om aan de toegenomen vraag te voldoen. Dit verklaart waarom
de omzet van veel brouwers plotseling fel stijgt tijdens de oorlogsjaren.
...
Hoe werd het verbod op het meermaals brouwen per dag omzeild? Velen begonnen ’s nachts te brouwen. Waarom werd dit later ook verboden? Als je ’s nachts brouwt, hebt je verlichting nodig. Dit licht kon vliegtuigen van de vijand aantrekken.
...
In de wetten uitgevaardigd tijdens de oorlog wordt er ook gesproken over de densiteit van het bier. Zo moest er voldaan zijn aan een minimumdichtheid van 2,5° en een maximumdichtheid van 3° m
...
Het bier tijdens de Eerste Wereldoorlog was gelijkaardig aan het huidige tafelbier.
...
Via de wetgeving hebben we gezien dat het bier tijdens de Eerste Wereldoorlog slechts een densiteit mocht hebben tussen de 2,5° en 3°. Dat is ongeveer gelijk aan het huidige gemiddelde tafelbier. Dit is hoe het in theorie moest zijn, maar was het ook zo? Via de brief van brouwer Louis Verlende uit Lo aan zijn schoonbroer zijn we te weten gekomen dat er in juli 1917, meer dan een jaar na de uitvaardiging van de wetgeving, nog geen dienst opgericht was om controles uit te voeren
Ten slotte komt er de opmerking/suggestie om deze scriptie als uitgangspunt te nemen voor een publicatie. Ik ben erg benieuwd naar die publicatie, want het is immers een uiterst interessant fenomeen en tijdsperiode. En bier is sowieso een boeiend onderwerp.